Kan de bank zonder reden mijn rekening opzeggen? - RD - André van Luijk
Banken die een betaalrekening onverwacht sluiten of het openen ervan weigeren zonder duidelijke uitleg. Wereldwijd is ”debanking” of ”derisking” een groeiend probleem.
In Amerika en het Verenigd Koninkrijk zijn er bijvoorbeeld spraakmakende situaties geweest waarbij banken organisaties als klant weigerden om ideologische redenen. Dat doen ze soms ook vanwege strikte regels of risicobeheer, bedoeld om witwassen en het financieren van terrorisme te voorkomen.
Vorig jaar bleek uit een onderzoek van platform voor onderzoeksjournalistiek Follow the Money dat een van de Nederlandse grootbanken iedere maand rond de 10.000 rekeningen sluit. De bank doet dat niet altijd vanwege fraude of witwassen, maar vaak ook louter op basis van een ongemakkelijk gevoel.
Ook het moeilijk kunnen openen van een rekening is een groeiend probleem. Ondernemers of organisaties krijgen soms zonder duidelijke redenen een afwijzing. Er zijn voorbeelden van ondernemers die maanden bezig waren om een rekening te openen. Zonder bankrekening is het lastig om deel te nemen aan het economisch verkeer, wat leidt tot financiële uitsluiting.
Een gevaar is ook dat banken organisaties met een gevoelig profiel kunnen weren. Als zij stichtingen, kerken en maatschappelijke of politieke organisaties langs hun ESG-meetlat leggen (Environmental, Social, Governance: het duurzaamheidskader waarmee zij hun prestaties op het gebied van milieu, sociaal beleid en goed bestuur meten), kunnen die in sommige gevallen een slechte score krijgen.
Een bank kan bijvoorbeeld de samenwerking vermijden met partijen die discriminerend zouden zijn op het gebied van seksuele geaardheid, gender of abortusrechten. Er is geen expliciete bescherming tegen dit soort politieke of ideologische discriminatie.
In het Verenigd Koninkrijk heeft dit inmiddels tot betere regelgeving geleid. Banken moeten er transparanter zijn in hun motivatie en er geldt een langere opzegtermijn, van 90 dagen. Verder is er een recht op bezwaar als een bank een klant afwijst of een rekening opzegt.
In de rest van Europa zijn er voor consumenten wel waarborgen, maar voor bedrijven en organisaties is er nog een leemte in de regelgeving. Dat heeft grote impact, want een betaalrekening zou je in deze digitale samenleving inmiddels kunnen beschouwen als een nutsvoorziening. En net zoals je toegang moet hebben tot water, energie en internet, zou je dat ook moeten hebben als het gaat om een betaalrekening. Het recht daarop zou een geborgd basisrecht moeten zijn. De fundamentele vraag die hieronder ligt, is of een bank in een democratische rechtstaat slechts een commerciële instelling is of ook een publieke verantwoordelijkheid heeft.
Wat kun je als bedrijf of organisatie intussen concreet doen? Het is verstandig om bij minimaal twee banken een rekening te hebben of te openen. Ik sprak een Belgische ondernemer die bijna failliet ging omdat een bank zonder reden zijn bedrijfsrekening opzegde. Ook is het verstandig om voor de privérekening een andere bank te kiezen dan voor de zakelijke rekening. Als je bijvoorbeeld een lening hebt en privé meetekent, heeft de bank vergaande bevoegdheden en controle als je beide rekeningen bij dezelfde bank hebt lopen. Totdat de regels worden verbeterd, blijft het dus zaak om goed vooruit te denken en verantwoordelijkheid te nemen.