De grote bocht van links: van vredespartij naar oorlogshitser | André van Luijk

Artikel: André van Luijk

Toen mijn zoon klein was, heb ik hem gestimuleerd om op vechtsport te gaan. Niet omdat hij zich bedreigd voelde, maar juist om voorbereid te zijn. Je moet niet pas gaan trainen op het moment dat je wordt aangevallen. Het mooie is: wie voorbereid is, straalt kracht uit en voorkomt vaak dat er überhaupt een aanval komt.

Precies zo werkt het met defensie.

Decennialang hadden vooral linkse partijen een pacifistische of terughoudende houding ten aanzien van het leger. GroenLinks is ontstaan uit onder meer pacifistische partijen (PSP, CPN, PPR). Ook SP en PvdA stonden bekend om hun drang tot bezuinigen. Zelfs de ChristenUnie koos jarenlang voor een sobere krijgsmacht. Defensie was het sluitstuk van de begroting: less was more.

Totdat de panelen aan het Oostfront begonnen te schuiven. En opvallend genoeg: hoe sterker een partij vroeger tegen defensie was, hoe feller zij zich nu opwerpt als pleitbezorger. Soms slaat dat zelfs door naar oorlogshitsen, alsof Russische troepen morgen de grachtengordel zouden bereiken en hun veilige leventje bedreigen.

Plotseling moest het defensiebudget omhoog. Partijen die decennialang defensie veronachtzaamden, ontpopten zich ineens tot specialisten in militaire strategie. Voor mij voelt dit vooral als een paniek- en angstreactie en zelfs hypocriet. Begrijp me goed: ik ben overtuigd van het belang van een sterke defensie. Maar de manier waarop dit nu gebeurt, is spreekwoordelijk mosterd na de maaltijd. Een krijgsmacht bouw je niet in een paar jaar op; dat kost decennia. Uit alles blijkt dat we dit in Europa versneld willen doen, maar dan ontkom je niet aan een oorlogseconomie.

Tijdens mijn vakantie heb ik me verdiept in hoe zo’n oorlogseconomie ontstaat. De historische parallellen zijn opvallend herkenbaar. Verschillende historici onderscheiden daarbij duidelijke fasen. Mijn plan is om in een reeks artikelen deze fasen te beschrijven en te koppelen aan de actualiteit. Wat gaat er gebeuren met de economie? Met inflatie, kapitaalvlucht, het creëren van fondsen, het bijdrukken van geld? Met propaganda, met het terugdringen van onwelgevallige meningen, en met de manier waarop de bevolking enthousiast of angstig wordt gemaakt om mee te werken?

Het is goed om dit te weten en voorbereid te zijn. Dan kan straks niemand zeggen: ik had het niet zien aankomen…

Het volgende artikel gaat over de eerste fase van de oorlogseconomie. Wordt volgende week vervolgd…

Op 10 oktober is een GRYP-event over de impact van de oorlogseconomie met Bart Brands, Wybren van Haga en Ab Flipse. Wil je ook komen? Bestel hier je ticket(s). Vol = vol!